Meme kanseri tedavisinde anahtar erken tanıdır ve erken tanının anahtarı ise taramadır: Hastalık belirtisi olmayan kadınlarda kanser varlığının değerlendirilmesinde en iyi erken tanı yöntemleri tarama amacıyla yapılan mammografi (meme grafisi) ile birlikte hekim tarafından yapılan klinik meme muayenesidir .  

Meme kanseri tedavisinde anahtar erken tanıdır ve erken tanının anahtarı ise taramadır: Hastalık belirtisi olmayan kadınlarda kanser varlığının değerlendirilmesinde en iyi erken tanı yöntemleri tarama amacıyla yapılan mammografi (meme grafisi) ile birlikte hekim tarafından yapılan klinik meme muayenesidir .

Mammografi

Mammografi memenin filminin çekilmesi işlemidir. Elle hissedilemeyecek kadar küçük olan kanserler (nonpalpable kanserler) dışında, mammografi ile saptanan kanserler genellikle elle hissedilen kanserlerden küçüktür ve vücudun başka bir bölümüne yayılmış olmaları da mümkün değildir.

Hissedilebilen kitleler hariç bazı meme değişiklikleri mammografi ile görülmeyebilir. Özellikle meme dokusu yoğun ve bezlerden zengin olan genç kadınlarda değişiklikleri belirlemek zordur. Bu nedenle kadınlar her yıl hekime meme muayenesi yaptırmalıdır.

~Kitleler hiçbir zaman ihmal edilmemelidir, çünkü onlar mammografi ile saptanmayabilir~

Mammografi Türleri

Eğer bir kadın kitle, ağrı, meme ucunda koyulaşma, akıntı, memelerin büyüklüğünde veya şeklindeki değişiklikler gibi normalde olmayan meme değişikliklerinden dolayı ya da şüpheli bir tarama mammografisinden dolayı hekimi ziyaret ederse, hekim genellikle tanı amaçlı mammografi (semptomları değerlendirmek için kullanılan meme filmi) isteyebilir.

Bu kitapçıkta, meme kanserine ilişkin bulguları olmayan kadınlarda meme değişikliklerini değerlendirmek için kullanılan tarama amaçlı mammografi açıklanmaktadır. (Kadında meme hastalığının belirtileri olmasa bile, meme kanseri tanısı tarama amaçlı mammografi ile konabilir)

Tarama Amaçlı Mammografinin Yararları?

Bugün kitle elle hissedilemeyecek kadar küçük olduğunda meme kanserinin erken tanısında kullanılan en iyi tanı aracı iyi çekilmiş bir mammografidir. Düzenli çekilen mammografi kadınların meme kanserinden ölüm riskini azaltabilir. Bazı kadınlarda, erken tanı ile tüm memenin alınması veya kemoterapi uygulaması önlenebilir.

Tarama Amaçlı Mammografi Kimlere Yapılır?

Son 30 yıl içinde yapılan çalışma sonuçlarına göre düzenli mammografinin 50 yaş ve üstünde olan kadınlarda meme kanserine bağlı ölüm oranını önemli düzeyde azalttığı saptanmıştır. Son dönemde yapılan çalışma sonuçlarına göre ise, düzenli mammografinin 40 yaşında olan kadınlarda meme kanserine bağlı ölüm oranını azalttığı saptanmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre bugün Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsünün önerileri şunlardır:

40 yaş ve üstündeki tüm kadınlar her 1-2 yılda bir tarama amaçlı mammografi yaptırmalıdır.

Meme kanseri açısından yüksek riskli kadınlar hekime ne zaman ve hangi sıklıkta tarama amaçlı mammografi yaptırmaları gerektiğini sormalıdır.
 

Meme Kanserinde Yaşlara Göre Ortalama Risk Oranı Nedir?

Kadın olmak ve yaşlanmak meme kanseri için bir risk faktörüdür. Yaşınız arttıkça da meme kanseri olma riskiniz artmaya devam etmektedir.

Yaşa Göre Kadınların Meme Kanseri Olma Riski

30 yaşına kadar 2525 kadından 1’i

40 yaşına kadar 217 kadından 1’i

50 yaşına kadar 50 kadından 1’i

60 yaşına kadar 24 kadından 1’i

70 yaşına kadar 14 kadından 1’i

80 yaşına kadar 10 kadından 1’i
 

Meme Kanseri Açısından Kimler Yüksek Risk Altındadır?

Aşağıdaki etkenlerden birinin ya da birkaçının varlığı, kadınlarda bilinen meme kanseri riskini daha da artırır:

Önceden var olan meme kanseri hikayesi,

Meme kanserine eğilimi artıran bazı genetik değişikliklerin varlığı (BRCA1/BRCA2 gen değişiklikleri),

Anne, kardeş veya kuzen gibi 2 ya da daha fazla akrabada meme kanseri hikayesinin varlığı,

Kadınlarda meme kanserine eğilimi artıran meme değişikliklerinin varlığı (örn. atipik hiperplazi) ya da iyi huylu meme değişikliklerini gösteren iki veya daha fazla meme biyopsisinin varlığı,

Meme kanseri riskini artıran diğer bir etken de meme yoğunluğudur. Mammografide doku yoğunluğu en az %75 olan 45 yaş veya üstü kadınlarda risk artmıştır. İlk doğum yapma yaşı 30 veya üstü olan kadınlarda da meme kanseri riski hafif artmıştır.

Buna ek olarak, 30 yaşında veya öncesinde Hodgkin Hastalığı vb. durumlar için göğüse radyoterapi alan kadınlarda da yaşamları boyunca meme kanseri gelişme riski önemli derecede artmıştır.

 

Kanser riskini artıran bu etkenler (risk faktörleri) kendi başlarına kansere neden olmamaktadır. Bunlardan birine veya birkaçına sahip olmanız meme kanseri olacağınız anlamına gelmez. Ailesinde (hem annesinde hem de iki kız kardeşinde) erken meme kanseri hikayesi olan kadınların dörtte üçünde meme kanseri gelişmemektedir.

~ Bu nedenle herhangi bir risk faktörüne sahip olmamak size “güvende” olduğunuzu düşündürmemelidir. Meme kanseri olan kadınların çoğunun ailesinde güçlü bir meme kanseri hikayesi yoktur veya o kadınları yüksek riskli grupların herhangi birinin içine almak mümkün değildir ~

Tarama Amaçlı Mammografinin Yetersizlikleri?

Mammografi yaşamın korunmasında garanti değildir. Tanı konmadan önce vücudun diğer bölümlerine yayılmış olan, hızlı seyir gösteren meme kanserine sahip kadınlarda mammografi ile erken tanın konması yaşamın korunması için yeterli değildir. Bunun yanısıra yavaş gelişen meme kanserine sahip kadınlarda mammografi ile erken tanının konması kadınların yarsında kanserden ölümü önleyebilir, çünkü tümör tedavi edilebilir bir tümördür.

Yanlış Negatif Mammografi

Genç kadınların memelerinde memenin yoğunluğunu artıran pek çok bez ve bağlar vardır. Mammografide meme dokusu yoğun göründüğünden tümörü belirlemek zordur ya da memedeki normal ve anormal dokuları birbirinden ayırmak zordur. Kadınlar yaşlandıkça, bu dokuların yerini, yoğunluğu daha az olan yağ dokusu almaktadır. Buna bağlı olarak meme dokusundaki anormal değişiklikleri saptamak daha kolay olmaktadır. 40 yaşındaki kadınların yaklaşık %25’inde, 50 yaşındaki kadınların da yaklaşık %10’unda meme tümörlerinin varlığı mamografi ile saptanamayabilir. Bu yanlış negatiflik olarak adlandırılmaktadır, yani kanser bulguları olan kadınlarda meme kanseri tanısını konulamamaktadır. Bazen mammografi ile saptanamayan meme kitlesi hekim tarafından yapılan klinik meme muayenesi ile belirlenebilir.

Yanlış Pozitif Mammografi

Mammografi sonuçlarının yaklaşık %5-10’u anormaldir ve daha ileri tetkiklerin (mammografi, iğne aspirasyonu, ultrasonografi veya biopsi) yapılmasını gerektirir ve sonuçta yapılan testlerin çoğu mammografi ile saptanan kitlenin kanser olmadığını belirleyebilir. Önümüzdeki 10 yıl içinde, yıllık mammografi yaptıran 40-49 yaşları arasında olan kadınların yaklaşık %30’unda mammografinin yanlış pozitif sonuç vereceği ve bu 10 yıllık periyot içinde kadınların yaklaşık %7-8’inin meme biyopsisi yaptıracağı tahmin edilmektedir. 50 yaş ve daha yaşlı olan kadınlarda ise bu rakam yaklaşık %25’tir.

Duktal Karsinom İn Situ (DCIS)

Tarama amaçlı mammografinin kullanımının artması ile duktal karsinoma in situ olarak adlandırılan, memenin süt kanallarında yer alan küçük anormal dokuların tanısı da artmıştır. Saptansa bile, hekimler duktal karsinoma in situ vakalarının hangisinin yaşamı tehdit edici olduğunu belirleyememektedir. Genellikle, oluşum cerrahi olarak alınmakta ve takibinde radyoterapi uygulanmaktadır.

Mammografi Nasıl Çekilir?
Mammografi basit bir işlemdir. Mammografide memenin resmini çekmek için geliştirilmiş makine kullanılmakta. Tarama amacıyla yapılan standart bir çekimde her iki memenin hem üstten hem de yandan iki yönlü resmi çekilir. Radyoloji teknisyeni memeyi iki plastik plaka arasına koyarak sıkıştırır. Daha az radyasyon kullanıp daha iyi görüntü elde etmek için meme mümkün olduğu kadar yassılaştırılır ve takibinde memenin filmi çekilir. Aynı işlem diğer meme için de tekrarlanır.

Plakaların basıncı rahatsız edici olabilir veya hatta bazen ağrıya neden olabilir. Ne olursa olsun unutmayın her bir memenin filmi bir dakikadan az sürmekte ve sizin hayatınızı kurtarabilmektedir. Mammografinin memelerin hassas olmadığı dönemde çekilmesi daha az rahatsızlığa neden olabilir.

Bazı kadınlar radyasyona maruz kalacaklarını düşünse de herhangi bir maruziyet riski oldukça azdır. Mammografide kullanılan radyasyon dozu oldukça düşüktür ve güvenilir olduğu düşünülmektedir. Mammografide kullanılan radyasyon dozunun miktarı birkaç etkene bağlıdır. Örneğin, memeleri büyük ya da yoğun olan kadınlarda daha iyi görüntü elde etmek için daha yüksek doz kullanılabilir. Mammografide her bir memenin çekimi için kullanılan radyasyon dozu 0.3 rad’ı geçmemelidir. (Rad emilen radyasyon dozudur”). Bu doz mammografi sırasında düşük akımlar şeklinde verilir.

Mammografinin Değerlendirilmesi
Mammografi ilk önce radyoloji teknisyeni tarafından kontrol edilir ve takibinde radyoloji uzmanı tarafından değerlendirilir. Radyoloji uzmanı mammografiyi gölgelenmeler, kitleler, çarpıklıklar, dokudaki yoğunluklar ve iki meme arasındaki farklar açısından değerlendirir. Kitlelerin şekli de önemlidir. Düzgün ve yuvarlak görünen kist gibi iyi huylu oluşumlarda sınırlar açıkça belli olabilir. Buna karşılık meme kanserinde sınırlar genellikle düzensizdir ve parmaksı uzantılar vardır.

Radyoloji uzmanı mammografiyi gölgelenmeler, kitleler, çarpıklıklar, dokudaki yoğunluklar, ve iki meme arasındaki farklar açısından değerlendirir

Pek çok mammografide saydam olmayan beyaz lekeler görülebilir. Bunlar kalsifikasyon (kireçlenme) olarak adlandırılan kalsiyum birikintileridir.

Makrokalsifikasyonlar genellikle iyi huylu meme değişiklikleri ile ilişkilidir Bir bölgede pek çok mikrokalsifikasyon demetinin birikimi meme kanserinin erken belirtisi olabilir.

Makrokalsifikasyonlar kaba kalsiyum birikintileridir. Genellikle her iki memede de görülür. Yaşlanmaya veya iltihaba bağlı olarak gelişir ve kanserin belirtisi değildir.

Mikrokalsifikasyonlar hızlı bölünme özelliği olan hücrelerin bölgesinde bulunan küçük kalsiyum birikintileridir. Pek çok mikrokalsifikasyon demetinin bir bölgede birikmesi duktal karsinoma in situ’nun belirtisi olabilir. Mammografi ile belirlenen kanserlerin yaklaşık yarısı mikrokalsifikasyon demeti olarak saptanabilir.

Sonuçların Raporlandırılması

Radyoloji uzmanı mammografi sonuçlarını size veya hekiminize bildirir. Eğer başka tanı testlerinin yapılması gerekirse hekim size bunu bildirir. Raporunuzu almadıysanız telefon edip sonucunuzu istemelisiniz.

~Sonucunuzu almadan mammografinizin normal olduğunu düşünmemelisiniz ~

Mammografi sağlık hikayenizin bir parçasıdır. Yeni çekilen mammografinin önceden çekilen mammografi ile kıyaslanabilmesi bazı şüpheli bölgelerin değerlendirilmesinde yararlı olabilir. Başka bir şehre taşınacak olursanız önceden çekilen tüm mammografileri hekiminizden isteyip yanınızda götürmeli ve oradaki hekime teslim etmelisiniz, böylece onlar da dosyanızda korunmuş olur.

Meme İmplantı Olan Hastada Mammografi

Meme implantları olan kadınlar mammografi yaptır-maya devam etmeli ve meme implantının varlığını teknisyene bildirmelidirler. Röntgen ışınları silikon implantlardan geçemediğinden dokunun net bir şekilde görüntülenmesini engelleyebilir. Bu nedenle anomalileri belirlemek için çekim sırasında implantı göğüs duvarına doğru kaydıracak özel teknikler kullanılmalı. İmplantın etrafında iz oluşması ya da meme dokusunun etrafına silikonun sızması mammografiyi yorumlamayı zorlaştırabilir.

Mammografi Olanaklarından Yararlanmak

• İyi bir mammografi hastanelerde/meme kliniklerinde bulunan radyoloji bölümlerinde ve özel radyoloji laboratuarlarında çekilebilir. Hekiminizin bu konuda farklı önerileri olabilir.
• Başvuracağınız tüm klinikler bu konuda yetkili olmalıdır. Bu işlemi gerçekleştiren kişilerin de bu konuda özel eğitim almış olması gerekir.
•  
• Mammografide kaliteyi sağlamak için, mammografi çeken tüm kurumların bu konuda yetki belgesine sahip olması gerekir.
•  
• Bu kurumlarda çalışan personel, kullanılan araçlar ve uygulamalar standartlara uygun olmalıdır.
•  
• Kullanılan araçlar ile en düşük düzeyde radyasyon kullanarak kaliteli mammografi çekilmelidir. Buna ek olarak belli dönemlerde cihazların ayarı yapılmalıdır.
•  
• Kurumda çalışan personel bu konuda eğitim almalı ve buna ilişkin sertifikaya sahip olmalıdır.
•  
• Kaliteyle birlikte düşünülmesi gereken diğer bir konu da maliyettir. Bazı sağlık kuruluşlarında ücret alınmadan veya çok düşük ücret alınarak mammografi çekilmektedir. Düşük fiyat düşük kaliteyi düşündürmemelidir
   

Düzenli Mammografi Kontrollerinin Planlanması

Meme kanserinin erken tanısı tedavinin başarısı için önemlidir ve düzenli mammografi taraması erken tanıda en önemli araçtır. Amerikan Ulusal Sağlık İstatistik Merkezi 1993 yılında yaptığı bir incelemede son iki yıl içinde 40-49 yaşları arasında olan kadınların %60’ının, 50 – 64 yaşları arasında olan kadınların %65’inin ve 65 yaş ve üstü olan kadınların sadece %54’ünün mammografi yaptırdığını belirlemiştir. Bu sonuç bize hala pek çok kadının düzenli mammografi yaptırmadığını açıkça göstermektedir. Bu hekimin hastayı düzenli mammografiye yönlendirmesine bağlıdır. Pek çok hekim hastalarına mammografi yaptırmayı önerse de, bazı hekimler bunu unutmakta ya da başka bir hekimin bunu önereceğini düşünmektedir.

Anahtar Kelimeler: Mammografi , kitle , karsinoma insitu , kalsifikasyon

Paylaş ve Kaydet